
Idea ordo militaris w sztuce barokowej krzyżowców z czerwoną gwiazdą
ISBN: 978-83-229-3345-9
Liczba stron: 436
Format: B5, oprawa twarda
Rok wydania: 2012
Książka traktuje o roli barokowych fundacji artystycznych krzyżowców z czerwoną gwiazdą w promocji rzekomo palestyńskiego rodowodu i dość wątpliwego rycerskiego statusu tego zgromadzenia — w rzeczywistości szpitalnego zakonu, założonego w XIII w. w Pradze. Oficjalne przyznanie tytułu ordo militaris tej wspólnocie w drugiej połowie XVII stulecia stało się impulsem do samowolnej modyfikacji zarówno godła mistrzów generalnych, jak i ich stroju. Miało też wpływ na przejęcie niektórych ceremoniałów znamiennych dla rzeczywistych zakonów rycerskich. W służbę idei ordo militaris włączono historiografię krzyżowców z czerwoną gwiazdą oraz ich główne fundacje artystyczne. To właśnie sceny Znalezienia czy Podwyższenia Krzyża Świętego, niekiedy z udziałem członków tej wspólnoty, przedstawienia świętych rycerzy, kupno i przebudowa zamków, a także militaryzacja architektury i symboliczne formy niektórych planów budowli, nawiązujące do godła zgromadzenia — krzyża i gwiazdy, stanowią wspólny mianownik głównych fundacji artystycznych zakonu, niezależnie od powstawania w różnych fazach baroku na terenie Czech, Moraw i Śląska.
PODZIĘKOWANIA
ZAGADNIENIA WSTĘPNE
- Cel pracy
- Stan badań
- Metoda
- Charakterystyka źródeł
- Zakres czasowy i topograficzny. Kompozycja pracy
- Uwarunkowania ideowe sztuki baroku czeskiego. Zarys problemu
- Idea ordo militaris w czasach nowożytnych. Ogólna charakterystyka zjawiska
Rozdział I. SZPITALNICY CZY RYCERZE? PROBLEM STATUSU ZAKONU KRZYŻOWCÓW Z CZERWONĄ GWIAZDĄ
- Fratres hospitalis Sancti Francisci. Powstanie i rozwój zgromadzenia w Czechach i na Morawach
- Fratres hospitalis Sanctae Elisabethae. Początki działalności zgromadzenia na Śląsku
- Consuetudinem fratrum Domus Theutonicorum. Przejawy „militaryzacji” zakonu w średniowieczu
- Contra haereticos pugnarunt. Proces klerykalizacji zakonu
- Ritter der rothen Stern i Magnus Magister. „Rycerscy” przełożeni zakonu
- Unus est magister vester. Rycerski ingres mistrza Waldsteina
- Sacer Ordo Militaris Crucigerorum cum rubea stella. Oficjalne uznanie rycerskiego statusu zakonu
- Sacer Militaris et Equestris exemptus Ordo Crucigerorum. Zabiegi śląskiej gałęzi zgromadzenia o tytuł rycerski
- Quod noster ordo sit vere equestris et militaris. Uwieńczenie zabiegów śląskich krzyżowców o tytuł rycerski
Rozdział II. DEMONSTRACJA PRZYNALEŻNOŚCI KRZYŻOWCÓW Z CZERWONĄ GWIAZDĄ DO RODZINY ZAKONÓW RYCERSKICH W RÓŻNYCH SFERACH DZIAŁALNOŚCI ZGROMADZENIA
- Sancta Helena ordinem crucigerorum instituit. Historiografia zakonna
- Cum Magistro Melitensi. Relacje krzyżowców z czerwoną gwiazdą z zakonami rycerskimi
- Crux aurea pendula. Rycerskie atrybuty i ceremonie w czasach nowożytnych
- Particula de Sacra Cruce. Relikwie jerozolimskie
- Inventio Crucis festimus. „Rycerskie” uroczystości krzyżowców z czerwoną gwiazdą
Rozdział III. WĄTKI RYCERSKIE I KRZYŻOWE W IKONOSFERZE KLASZTORU ŚW. FRANCISZKA PRZY MOŚCIE KAROLA W PRADZE
- Crucigeri ex Palestina huc venientes. Ceremonia położenia kamienia węgielnego
- Quasi Vestimentum Ducale. Strój ceremonialny i insygnia mistrzów generalnych
- Sacri Militaris Ordinis Generalis Magister. Portrety mistrzów generalnych
- Clypeorum insignia Christus scripserat. Rzeźby św. Helena, Konstantyn, Salwator oraz Matka Boska Bolesna
- Militia Constantini. Malowidła na sklepieniach generalatu
- Victoria Constantini in virtute S.(anctae) Crucis. Obrazy z refektarza
- Miles et martyr. Obraz Św. Jerzy walczący ze smokiem
- Crucem tuam adoramus Domine. Oratorium klasztoru św. Franciszka
- Et livore eius sanati sumus. Obrazy ze szpitala
- Officium Proprium Sanctorum Sacri et Militaris Ordinis Crucigerorum. Obraz Święci zakonu krzyżowców gwiaździstych
Rozdział IV. MANIFESTACJA RYCERSKIEGO STATUSU KRZYŻOWCÓW Z CZERWONĄ GWIAZDĄ W PROGRAMIE IDEOWYM KOŚCIOŁA ŚW. FRANCISZKA SERAFICKIEGO W PRADZE
- Okoliczności fundacji barokowej świątyni
- Invocabunt me, et ego exaudiam. Konsekracja świątyni
- Pictor famosus. Aranżacja wnętrza
- Ad normam Crucis. Plany kościoła i ich wymowa ideowa
- Sacrum Sanctuarium Crucis. Wymowa ideowa bryły świątyni i artykulacji architektonicznej jej fasady
- Haec est arbor vitae. Treści ideowe reliefów fasady
- Arma Christi. Posągi aniołów na attyce fasady
- Purpura Regis, id est Passio Christi. Symbolika barwy okładzin marmurowych
- Verbum caro factum est. Treści ideowe malowideł prezbiterium
- Posągi świętych w niszach
- Ordo militaris crucigerorum regulae Sancti Augustini. Treści ideowe ołtarza głównego
- Crux triumphat. Treści ideowe ołtarza Świętego Krzyża
- Et qui vidit, testimonium perhibuit. Wątki chrystologiczne w ołtarzu Wniebowzięcia NMP
- Hoc signum Crucis erit in coelo — in hoc signo vinces. Treści ideowe malowideł Reinera
- In medio virgulti spinoli. Relikwiarze
Rozdział V. WĄTKI JEROZOLIMSKIE I RYCERSKIE W FUNDACJACH ARTYSTYCZNYCH ZGROMADZENIA NA NOWYM MIEŚCIE ORAZ W OKOLICACH PRAGI
- De Vicu Th eutonicorum. Kościół św. Piotra na Poříčí w czasach baroku
- E Palestina Bethlehemitae hvc venervnt. Program ideowy kościoła św. Jerzego w Hloubětínie
- Martinus adhuc catechumenus hac me veste contexit. Treści ideowe kościoła św. Marcina w Tursku
- Militia Crucis semper laetetur. Program ideowy kościoła Wniebowzięcia NMP i św. Maurycego w Řevnicach
- Schloß Dobřichowitz. Ikonosfera zamku w Dobřichovicach
- Zamek w Ďáblicach
Rozdział VI. KRZYŻ I GWIAZDA. GLORYFIKACJA ZAKONU KRZYŻOWCÓW W JEGO FUNDACJACH ARTYSTYCZNYCH W PÓŁNOCNO-ZACHODNICH CZECHACH
- Tota pulchra es amica mea. Kompleks pielgrzymkowy w Chlumie sv. Maří
- Militari Ordini suo in perpetuum propugnaculum. Kościół św. Marii Magdaleny w Karlovych Varach
- Kościół Wniebowzięcia NMP w Kynšperku nad Ohří
- Crucifi xus ab igne. Kościół św. Wacława w Lokti
- Komandorie w Chebie i w Moście
Rozdział VII. TWIERDZA ŚW. HIPOLITA. WĄTKI RYCERSKIE W SZTUCE KRZYŻOWCÓW Z HRADIŠTĚ U ZNOJMA
Rozdział VIII. DEMONSTRACJA STATUSU ORDO MILITARIS W FUNDACJACH ARTYSTYCZNYCH ŚLĄSKICH KRZYŻOWCÓW Z CZERWONĄ GWIAZDĄ
- Domus Ducalis Sancti Mathiae. Klasztor i kościół św. Macieja we Wrocławiu
- Aedes construxerat aere. Kościół św. Małgorzaty w Gajkowie
- Divi archistrategi Michaeli. Komandorie św. Michała w Świdnicy i św. św. Piotra i Pawła w Ziębicach
- Zamek w Leśnicy
Rozdział IX. PRZEJAWY RYCERSKIEJ RANGI ZGROMADZENIA W SZTUCE KRZYŻOWCÓW BRATYSŁAWSKICH I WIEDEŃSKICH
- Komenda św. św. Marcina i Leopolda w Bratysławie
- Komenda św. Karola Boromeusza w Wiedniu
PODSUMOWANIE
LISTA SKRÓTÓW
BIBLIOGRAFIA
ANEKS
SUMMARY
INDEKS POSTACI HISTORYCZNYCH
INDEKS MIEJSCOWOŚCI
INDEKS IKONOGRAFICZNY
SPIS ILUSTRACJI
Kontakt
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Sp. z o.o.Pl. Uniwersytecki 15
50-137 Wrocław
tel./faks 71 375 28 85
biuro@wuwr.com.pl
marketing@wuwr.com.pl