
Filozofia przyrody Arystotelesa - wokół koncepcji czterech elementów
ISBN: 978-83-229-2973-5
Liczba stron: 204
Format: B5, oprawa broszurowa
Rok wydania: 2008
Rozważane w pracy zagadnienia koncentrują się wokół zawartej w pismach Arystotelesa koncepcji czterech elementów. Jest jednak rzeczą powszechnie wiadomą, że woda, powietrze, ogień oraz ziemia już dużo wcześniej stały się znane w obrębie starożytnej greckiej filozofii z uwagi na fakt, że to właśnie na nie, jako na materialną treść dpxai, wskazywała większość presokratejskich filozofów przyrody: Tales, jak wiadomo, na wodę, Anaksymenes - na powietrze, Heraklit - na ogień, Ksenofanes zaś - na ziemię wespół z wodą. Pierwszym filozofem greckim, który ujął wszystkie cztery żywioły łącznie, był Empedokles z Akragantu i on też jako pierwszy nadał im charakter biernych składników, porządkowanych i wprawianych w ruch przez czynniki bardziej od nich samych sprawcze i aktywne. W podobny sposób o czterech elementach wypowiadał się Platon, również uznając ogień, powietrze, wodę oraz ziemię za najprostsze, zmysłowo postrzegalne, lecz same w sobie nieaktywne składniki materii. Arystoteles nie był więc absolutnym twórcą wspomnianych kategorii, lecz ich spadkobiercą, takim jednak zarazem, który zmaga się z wielością znaczeń, porządkuje i uściśla treść tych kategorii oraz wykorzystuje je i rozwija we własnym myśleniu o przyrodzie. Jak zatem w przypadku większości teorii opracowanych przez Arystotelesa, tak i w tej sytuacji główna zasługa Stagiryty nie polega na całkowitym odrzuceniu tego, co ustaliii poprzednicy, i zastąpieniu tego własną, zupełnie pomijającą ich wysiłki teorią, lecz na genialnym wykorzystaniu ich osiągnięć, przez co właśnie oni sami mogli stać się ściśle rozumianymi poprzednikami, a sama grecka filozofia - ciągłością myśli i wspólnotą. W porównaniu zatem z wypowiedziami Empedoklesa, które zawierają myśl o fundamentalnych dla materii czterech elementach jeszcze jako pewne niepoparte szczegółową argumentacją założenie, w pismach Arystotelesa znajdujemy ją jako rozbudowaną i powiązaną z innymi zagadnieniami koncepcję. Mamy tu zatem dokładną charakterystykę poszczególnych elementów, opis zachodzących między nimi relacji i oddziaływań, mamy ich kwalifikację na tle wielości zasad oraz przyczyn, analizę ich wpływu na podstawowe zjawiska świata przyrodniczego, mamy wreszcie próbę odpowiedzi na pytanie o dopuszczalność ich wzajemnych przemian.
fragment Wstępu
- Wprowadzenie
ROZDZIAŁ PIERWSZY. Cztery elementy - cztery żywioły - cztery zasady: dziedzina nous czy fysis?
- Element (stoicheion), żywioł, zasada (arche)
- Czy dusza składa się z pierwiastków?
- Sposób rozumienia fysis w presokratejskiej filozofii przyrody
- Miłość i spór jako zasady porządkujące cztery elementy (Empedokles z Akragantu)
ROZDZIAŁ DRUGI. Ogień
- Ogień - żywioł zmiany (Heraklit z Efezu)
- Zmienność ognia a upływ czasu
- Ciepło jako najważniejsza zmysłowa właściwość ognia oraz główny czynnik regulujący przebieg podstawowych procesów życiowych
ROZDZIAŁ TRZECI. Powietrze
- Powietrze - najsłabiej dostrzegalny spośród czterech żywiołów (Anaksymenes z Miletu)
- Oddychanie, czyli podtrzymywanie wewnętrznego, przyrodzonego ciepła
ROZDZIAŁ CZWARTY. Woda
- Woda - żywioł nieskończony
- Wszystko jest wodą, czyli przejście od mitu do logosu (Tales z Miletu)
ROZDZIAŁ PIĄTY. Ziemia
- Ziemia - żywioł nam najbliższy
- Ziemisty charakter ciała i dotyku
ROZDZIAŁ SZÓSTY. Wpływ czterech elementów na przebieg poznania zmysłowego
- Powietrze jako materia i podłoże mowy oraz słyszanych dźwięków Jasność ognia, światło i zmysł wzroku
- Wzrok czy słuch zmysłem dla poznających najcenniejszym?
- Działanie zmysłów smaku oraz powonienia i ich związek z ziemią
ROZDZIAŁ SIÓDMY. Zdrowie jako równowaga czterech elementów. Poglądy Arystotelesa na tle założeń medycyny hipokratejskiej
ROZDZIAŁ ÓSMY. Quinta essentia - eter czy pneuma?
- Eter - element ciał niebieskich
- Pojęcie pneumy w myśli starożytnej
ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY. Dopuszczalność wzajemnej przemiany czterech elementów
- Starożytna chemia i alchemia
- Pojęcie elementu a pojęcie pierwiastka chemicznego i atomu
Dodatek. Przyczyna sprawcza i materialna oddychania oraz bezwiedność oddychania w ujęciu Arystotelesa
- Przyczyna sprawcza i materialna oddychania
- Bezwiedność oddychania
Wykaz skrótów
Bibliografia
Summary
Indeks osobowy
Kontakt
Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Sp. z o.o.Pl. Uniwersytecki 15
50-137 Wrocław
tel./faks 71 375 28 85
biuro@wuwr.com.pl
marketing@wuwr.com.pl