Prawo bankowe jako przedmiot wykładów i zajęć pomocniczych, zarówno samodzielnych, jak i w ramach przedmiotu prawo fi nansowe (czy też prawo finansów publicznych), stanowi w miarę rozwoju instytucji rynku finansowego dział prawa coraz ważniejszy i ciekawszy, ale też coraz bardziej skomplikowany i specyficzny. Niniejsze opracowanie tej problematyki – pod względem szczegółowości i układu treści dostosowane do wymogów dydaktycznych na studiach prawniczych i administracyjnych – ma za zadanie ułatwić jej zrozumienie i przyswojenie. Celem są nie tylko potrzeby egzaminacyjne, ale i seminaryjne czy podyplomowe.

W podręczniku zachowano z poprzedzającego go skryptu Prawo bankowe w zarysie dobrze odbieraną przez zainteresowanych zwartość i przejrzystość omówienia, prezentowane są jednak szerzej te najważniejsze regulacje, które zawierają ustawy szczególne, zaliczane do działu prawa bankowego – oprócz regulacji podstawowych (ustawa Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997 r. i ustawa o Narodowym Banku Polskim również z 29 sierpnia 1997 r.). Uwzględniono ponadto – co oczywiste – dokonane w ostatnim czasie daleko idące zmiany w prawie bankowym. W kwestiach szczegółowych wskazano kierunki i materiały do dalszych, bardziej pogłębionych studiów.
W treści podręcznika wprowadzono podział na dwie części – publicznoprawną (rozdziały 1–10) i prywatnoprawną (rozdziały 11–14), zmieniono też nieco w porównaniu ze skryptem układ omawianych instytucji i podjęto niektóre trudniejsze wątki, najbardziej istotne dla obowiązującego stanu prawnego.
Autorami podręcznika są pracownicy Katedry Prawa Finansowego Uniwersytetu Wrocławskiego, specjalizujący się w problematyce prawa rynku finansowego, a zwłaszcza prawa bankowego. Tematyka poszczególnych rozdziałów odpowiada ich specjalizacji badawczej i zakresowi prowadzonych zajęć. Katedra Prawa Finansowego poleca zatem niniejszy podręcznik jako jedną z podstawowych pomocy dydaktycznych.

Eugenia Fojcik-Mastalska

• Wykaz ważniejszych skrótów
  Wstęp

CZĘŚĆ I

Rozdział 1. Prawo bankowe w systemie prawa

• Prawo bankowe jako dział prawa o charakterze kompleksowym
• Związki prawa bankowego z podstawowymi gałęziami prawa
• Prawo bankowe a prawo finansowe
• Prawo bankowe a prawo cywilne
• Prawo bankowe a prawo administracyjne i karne
• Źródła prawa bankowego
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
• Ustawy
• Akty podustawowe
• Harmonizacja z prawem wspólnotowym

Rozdział 2. System bankowy

• Pojęcie i zasady systemu bankowego
• Kształtowanie się współczesnego systemu bankowego
• Struktura systemu bankowego
• Dwupoziomowość systemu bankowego
• Relacje wewnątrzsystemowe
• Niebankowe elementy systemu bankowego
• Rodzaje banków

Rozdział 3. Narodowy Bank Polski jako centralny bank państwa

• Istota i funkcje banku centralnego
• Status prawny Narodowego Banku Polskiego
• Cele i zadania ustawowe Narodowego Banku Polskiego
• Organy Narodowego Banku Polskiego
• Prezes
• Rada Polityki Pieniężnej
• Zarząd

Rozdział 4. Status prawny banków

• Ustawowa definicja banku
• Szczególne obowiązki ustawowe banków
• Szczególne uprawnienia ustawowe banków

Rozdział 5. Tworzenie i organizacja banków

• Ogólne zasady tworzenia banków
• Zezwolenie na utworzenie banku oraz zezwolenie na rozpoczęcie działalności przez bank
• Tworzenie za granicą banku przez bank krajowy oraz tworzenie oddziału banku zagranicznego w kraju
• Tworzenie i organizacja banku państwowego
• Tworzenie banków w formie spółek akcyjnych
• Tworzenie banków spółdzielczych
• Podejmowanie i prowadzenie działalności przez banki krajowe na terytorium państwa goszczącego oraz przez instytucje kredytowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Rozdział 6. Grupowanie, zrzeszanie, łączenie się i podział banków

• Uwagi ogólne (wprowadzające)
• Pojęcia związane z koncentracją gospodarczą przedsiębiorców na rynku finansowym i w sektorze bankowym
• Źródła regulacji prawnych koncentracji gospodarczej w sektorze bankowym
• Grupy bankowe
• Reglamentacja obrotu akcjami lub udziałami banku
• Łączenie się banków
• Łączenie się bankowych spółek akcyjnych
• Łączenie się banków spółdzielczych i banków państwowych
• Zrzeszanie się banków
• Dobrowolne zrzeszanie się banków
• Obligatoryjne zrzeszanie się banków
• Tworzenie i przystępowanie do izb gospodarczych oraz inne formy współpracy banków
• Przystępowanie banków do izb gospodarczych
• Inne formy współpracy między bankami

Rozdział 7. Postępowanie naprawcze, likwidacja i upadłość banku

• Uwagi ogólne
• Źródła prawa i cechy procedur sanacyjnych
• Pojęcie i rodzaje sanacji banku
• Postępowanie naprawcze
• Sanacja autonomiczna
• Sanacja komisaryczna
• Zakończenie działalności banku
• Wprowadzenie
• Sanacja likwidacyjna poprzez przejęcie banku
• Sanacja likwidacyjna poprzez nabycie przedsiębiorstwa upadłego banku
• Likwidacja banku
• Upadłość banku

Rozdział 8. Gospodarka finansowa banków

• Uwagi ogólne (wprowadzające)
• Fundusze własne banków i ich struktura
• Wymogi w zakresie adekwatności kapitałowej i współczynnik wypłacalności
• Limity koncentracji zaangażowań i próg koncentracji kapitałowej
• Rezerwy tworzone przez banki

Rozdział 9. Nadzór bankowy w ramach nadzoru nad rynkiem finansowym

• Nadzór bankowy w ustawie o nadzorze nad rynkiem finansowym
• Uwagi wprowadzające
• Cele i zakres nadzoru finansowego
• Zadania Komisji Nadzoru Finansowego w zakresie sprawowania nadzoru zintegrowanego nad rynkiem finansowym
• Pojęcie, cechy i cele nadzoru bankowego
• Cele, zadania i funkcje nadzoru bankowego
• Cechy nadzoru bankowego
• Zakres podmiotowy nadzoru bankowego
• Współdziałanie nadzorców jako zasada wykonywania nadzoru bankowego
• Zakres przedmiotowy nadzoru bankowego
• Czynności a zadania nadzoru bankowego
• Charakter prawny uchwał Komisji Nadzoru Finansowego (norm ostrożnościowych)
• Organizacja nadzoru bankowego
• Modele organizacji nadzoru bankowego
• Organizacja nadzoru bankowego w ramach zintegrowanego nadzoru nad rynkiem finansowym
• Zasady finansowania nadzoru
• Środki nadzoru bankowego
• Klasyfi kacja środków nadzorczych
• Zasady stosowania środków nadzoru bankowego
• Charakter prawny środków nadzoru bankowego
• Nadzór nad oddziałami instytucji kredytowych
• Nadzór skonsolidowany
• Nadzór uzupełniający nad konglomeratami finansowymi

Rozdział 10. System gwarantowania depozytów

• Istota systemu gwarantowania depozytów
• Status prawny i struktura organizacyjna Bankowego Funduszu Gwarancyjnego
• Obowiązkowy system gwarantowania depozytów
• Działalność pomocowa
• Działalność kontrolno-analityczna

CZĘŚĆ II

Rozdział 11. Czynności bankowe jako instytucja prawa bankowego

• Pojęcie i katalog czynności bankowych
• Czynności bankowe a działalność bankowa
• Rola i znaczenie czynności bankowych jako instytucji prawa bankowego
• Usługi finansowe w Unii Europejskiej a czynności bankowe
• Outsourcing bankowy
• Sankcje za wykonanie czynności bankowych bez zezwolenia

Rozdział 12. Czynności bankowe zastrzeżone dla banków (sensu stricto)

• Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów
• Rodzaje rachunków bankowych
• Umowa rachunku bankowego
• Umowa rachunku oszczędnościowego
• Prowadzenie innych rachunków bankowych
• Rachunek powierniczy
• Udzielanie kredytów
• Kredyt w ujęciu prawnym i ekonomicznym
• Rodzaje kredytów
• Wniosek kredytowy i decyzja kredytowa
• Umowa kredytu
• Zdolność kredytowa
• Formy udostępniania środków pieniężnych w ramach umowy kredytu
• Kredyt bankowy jako kredyt konsumencki
• Udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw
• Gwarancja bankowa
• Potwierdzenie gwarancji bankowej
• Akredytywa
• Emitowanie bankowych papierów wartościowych
• Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
• Wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego
• Wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banków w odrębnych ustawach

Rozdział 13. Czynności bankowe niezastrzeżone dla banków

• Konsekwencje wprowadzenia katalogu czynności bankowych niezastrzeżonych dla banków
• Wybrane czynności bankowe niezastrzeżone dla banków (sensu largo)
• Pożyczka bankowa
• Prowadzenie przez banki skupu i sprzedaży wartości dewizowych
• Wykonywanie przez banki operacji przy użyciu kart płatniczych
• Działalność bankowa wykonywana przez podmioty inne niż banki (tzw. parabanki)
• Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe
• Instytucje pieniądza elektronicznego
• Pracownicze kasy zapomogowo-pożyczkowe

Rozdział 14. Ochrona prawna konsumenta w obrocie bankowym

• Uwagi ogólne
• Samoregulacja w sektorze bankowym a sytuacja klienta (konsumenta) usług bankowych
• Swoboda umów w kształtowaniu treści umów bankowych
• Pojęcie i znaczenie wzorców umownych w praktyce bankowej
• Bankowe wzorce umowne a niedozwolone klauzule umowne
• Swoboda umów a przepisy ustalające tzw. minimalne wymagania co do treści umowy
• Obowiązki informacyjne banku
• Obowiązki informacyjne banku wobec klienta w ustawie Prawo bankowe
• Obowiązki informacyjne banku wobec konsumentów w ustawach konsumenckich
• Skutki niedochowania obowiązków informacyjnych przez bank wobec konsumentów
• Konsumenckie prawo do odstąpienia od umowy w zakresie świadczenia usług bankowych oraz inne szczególne uprawnienia konsumentów
• „Ochrona instytucjonalna” praw i interesów konsumentów w obrocie bankowym